Mọi người đều có thể phòng ngừa bệnh tim hoặc đột quỵ bằng cách là nhận thức được các yếu tố nguy cơ. Có hai loại nguy cơ: nguy cơ có thể thay đổi và nguy cơ không thể thay đổi.
Các yếu tố bạn có thể thay đổi
Nhóm yếu tố rủi ro này chủ yếu xuất phát từ thói quen và thực hành cá nhân mà chúng ta đã hình thành từ khi còn nhỏ. Mặc dù tránh hình thành thói quen không lành mạnh từ khi còn trẻ sẽ hiệu quả hơn là cố gắng thay đổi những thói quen đó sau này, nhưng tin tốt là không bao giờ là quá muộn để bắt đầu áp dụng những thói quen tốt cho tim mạch để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Cholesterol trong máu cao
Cholesterol được cơ thể chúng ta sản xuất và có thể trở thành vấn đề khi có quá nhiều trong máu. Cholesterol có thể tích tụ cùng với các chất khác ở thành trong của động mạch và gây hẹp và xơ cứng mạch máu. Các chất béo lắng đọng cũng có thể bong ra và gây ra cục máu đông, dẫn đến đột quỵ hoặc đau tim.
Tổng lượng cholesterol trong cơ thể chúng ta bao gồm cả “cholesterol tốt” (HDL) và “cholesterol xấu” (LDL). Bạn cần một ít chất béo trong chế độ ăn uống của mình, nhưng quá nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo chuyển hóa và chất béo bão hòa, có thể làm tăng cholesterol LDL (xấu) và tăng nguy cơ mắc bệnh tim. Chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn có thể đo lượng cholesterol “tốt” và “xấu” của bạn thông qua xét nghiệm máu và cho bạn biết mức bình thường là bao nhiêu.
Huyết áp cao
Huyết áp cao hoặc tăng huyết áp thường được gọi là kẻ giết người thầm lặng vì nó thường không có triệu chứng. Nó buộc tim bạn phải làm việc nhiều hơn bình thường, làm tăng khả năng gây tổn thương cho tim. Điều này làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Cách duy nhất để biết bạn có mắc tình trạng này hay không là đến gặp chuyên gia y tế để kiểm tra huyết áp và theo dõi bằng máy đo huyết áp tại nhà.
Huyết áp đo áp suất của máu chảy qua các mạch máu. Nó được ghi lại dưới dạng hai con số, chẳng hạn như 120/80mmHg. Huyết áp tâm thu (con số đầu tiên) là áp suất trong động mạch khi tim co bóp. Huyết áp tâm trương là áp suất khi tim giãn ra.
Nếu huyết áp tâm thu của bạn là 140mmHg trở lên hoặc huyết áp tâm trương là 90mmHg trở lên (hoặc cả hai) khi đo ở hai lần trở lên, bạn có thể bị huyết áp cao.
Bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường là tình trạng cơ thể bạn không thể điều chỉnh lượng đường. Nguyên nhân là do thiếu một loại hormone gọi là insulin. Bệnh tiểu đường cũng liên quan đến huyết áp cao và cholesterol cao.
Có hai loại bệnh tiểu đường:
Loại 1
Bệnh tiểu đường phụ thuộc insulin (IDDM) – tình trạng không sản xuất insulin. Loại bệnh tiểu đường này thường bắt đầu từ khi còn bé và còn được gọi là “bệnh tiểu đường vị thành niên”. Bệnh được kiểm soát thông qua việc tiêm insulin thường xuyên trong suốt cuộc đời.
Loại 2
Bệnh tiểu đường không phụ thuộc insulin (NIDDM) – tình trạng cơ thể vẫn sản xuất insulin nhưng không đủ. Bệnh nhân thường được điều trị bằng thuốc uống, có hoặc không tiêm insulin, thay đổi chế độ ăn và hoạt động thể chất.
Nếu lượng đường trong máu lúc đói của bạn tương đối cao (7 mmol/L hoặc cao hơn), có thể bạn đang bị tiểu đường.
Thừa cân / Béo phì
Nếu bạn có quá nhiều mỡ trong cơ thể, đặc biệt là quanh vùng eo, nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao, cholesterol trong máu cao, triglyceride cao, tiểu đường, bệnh tim và đột quỵ sẽ cao hơn.
Số đo vòng eo và Chỉ số khối cơ thể (BMI) thường được sử dụng để xác định nguy cơ mắc bệnh động mạch vành. Đối với người Châu Á, vòng eo có nguy cơ cao là lớn hơn 80cm đối với phụ nữ và lớn hơn 90cm đối với nam giới.
BMI là thước đo lượng mỡ cơ thể dựa trên chiều cao và cân nặng. Lý tưởng nhất là Chỉ số khối cơ thể (BMI) của bạn nên nằm trong khoảng 18,5 – 22,9kg/m2 .
Hút thuốc
Hút thuốc là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây ra bệnh tim mạch vành. Carbon monoxide và nicotine trong khói thuốc lá và xì gà làm cơ thể mất oxy. Do đó, tim phải làm việc nhiều hơn để cung cấp oxy cho cơ thể.
Nicotine cũng kích thích tim, khiến tim đập nhanh hơn và làm tăng huyết áp. Nó thúc đẩy sự lắng đọng mảng bám và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong mạch máu. Tương tự như vậy, carbon monoxide trong khói thuốc lá làm hỏng lớp lót bên trong của mạch máu và có thể gây ra chứng xơ vữa động mạch.
Các phương pháp hút thuốc không thông thường khác bao gồm thuốc lá điện tử và shisha, thường được coi là lựa chọn “an toàn” hơn so với hút thuốc lá. Tuy nhiên, điều này không đúng vì cả thuốc lá điện tử và shisha đều chứa nicotine. Trên thực tế, khói shisha chứa hàm lượng hợp chất độc hại cao, khiến người hút thuốc tiếp xúc với nhiều carbon monoxide và chất độc hơn so với người hút thuốc lá.
Người hút thuốc có nguy cơ bị đau tim cao gấp khoảng ba lần so với người không hút thuốc. Họ cũng có nguy cơ tử vong do tim đột ngột cao gấp đôi. Tiếp xúc liên tục với khói thuốc do người khác thở ra làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành – ngay cả khi bạn không hút thuốc.
Tin tốt là khi bạn ngừng hút thuốc – bất kể bạn đã hút thuốc bao lâu hay bao nhiêu – bạn sẽ giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim, cũng như ngăn ngừa tình trạng bệnh tim mạch (tim) hiện tại của bạn trở nên trầm trọng hơn. Nguy cơ của bạn giảm một nửa sau một năm không hút thuốc và sau đó tiếp tục giảm cho đến khi thấp bằng nguy cơ của người không hút thuốc.
Không hoạt động thể chất
Thiếu tập thể dục có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tử vong do bệnh tim mạch. Nguyên nhân là do người có lối sống ít vận động có nhiều khả năng bị thừa cân và/hoặc huyết áp cao, tiểu đường và cholesterol LDL cao, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
Bạn có thể thay đổi điều này bằng cách thực hiện 150 phút hoạt động thể chất cường độ vừa phải đến mạnh mẽ mỗi tuần. Nếu bạn mới tập thể dục, hãy bắt đầu những bài tập nhẹ nhàng.
Chế độ ăn uống không lành mạnh
Theo Liên đoàn Tim mạch Thế giới, chế độ ăn uống không lành mạnh có liên quan đến bốn trong mười yếu tố nguy cơ tử vong hàng đầu thế giới: huyết áp cao, lượng đường trong máu cao, thừa cân và béo phì và cholesterol cao.
Chế độ ăn nhiều đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa; ăn nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến và đồ uống có nhiều đường; ăn không đủ trái cây và rau quả đều góp phần gây ra các vấn đề về sức khỏe tim mạch.
Sử dụng nhiều muối trong chế độ ăn uống cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến mức huyết áp và nguy cơ tim mạch nói chung. Huyết áp cao là yếu tố nguy cơ tử vong số một trên toàn thế giới.
Những yếu tố không thể thay đổi
Tuổi cao
Nguy cơ mắc bệnh tim mạch của một người tăng theo tuổi tác.
Trung bình, 80% số người tử vong vì bệnh tim mạch vành có độ tuổi từ 65 trở lên.
Giới tính
Đàn ông
Nam giới thường có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn nhiều so với phụ nữ. Họ cũng có xu hướng bị đau tim sớm hơn trong cuộc đời. Tuy nhiên, sau khi phụ nữ mãn kinh, họ cũng có khả năng bị đau tim như nam giới cùng độ tuổi; họ cũng có nhiều khả năng tử vong do các biến chứng tim mạch như vậy hơn so với những người sau.
Phụ nữ
Bệnh tim thường được coi là bệnh của “nam giới”. Tuy nhiên, số liệu thống kê lại phủ nhận nhận thức này.
Bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong lớn nhất ở phụ nữ và chiếm một phần ba tổng số ca tử vong ở phụ nữ trên toàn thế giới, giết chết hơn tám triệu phụ nữ mỗi năm.
Có ba nhóm phụ nữ – cụ thể là phụ nữ mãn kinh, phụ nữ uống thuốc tránh thai và phụ nữ mang thai – đặc biệt dễ mắc bệnh tim mạch.
Phụ nữ đã mãn kinh có nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành và đau tim cao hơn nhiều so với những người trong giai đoạn tiền mãn kinh. Nguyên nhân là do sự sụt giảm estrogen sau mãn kinh. Estrogen được cho là có tác dụng bảo vệ tim của phụ nữ bằng cách làm giảm huyết áp tâm thu và mức cholesterol LDL (“xấu”), đồng thời làm tăng mức cholesterol HDL (“tốt”).
Đối với phụ nữ dùng thuốc tránh thai dạng uống, họ có thể thấy mức lipid trong máu của họ bị ảnh hưởng có hại bởi các hormone có trong những viên thuốc này. Họ cũng có nhiều khả năng bị cục máu đông hình thành trong các mạch máu quan trọng. Nếu một phụ nữ dùng thuốc tránh thai dạng uống cũng hút thuốc, nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch của cô ấy sẽ tăng lên, đặc biệt là khi cô ấy đến tuổi 35.
Lịch sử gia đình
Tiền sử gia đình bị đột quỵ hoặc bệnh tim, đặc biệt là nếu đột quỵ xảy ra ở độ tuổi sớm đối với thành viên gia đình bị ảnh hưởng, là một yếu tố nguy cơ mạnh đối với các bệnh tim mạch. Điều này là do một số yếu tố góp phần khác trong bối cảnh này như bệnh tiểu đường, huyết áp cao và cholesterol LDL cao (hoặc Tăng cholesterol máu gia đình ) có thể được di truyền từ cha mẹ sang con cái.
Ngoài ra, mọi người thường có cùng thói quen sống như cha mẹ và anh chị em của họ. Do đó, các gen và thói quen khiến chúng ta ít vận động, hút thuốc, thừa cân/béo phì hoặc ăn kiêng kém thường có xu hướng tập trung trong các gia đình.
Nguy cơ bị đau tim cao hơn ở những người có thành viên gia đình có tiền sử bệnh tim, đặc biệt nếu họ hàng mắc bệnh tim trước 55 tuổi đối với nam giới và 65 tuổi đối với nữ giới.
Kết luận
Bệnh tim mạch rất thường gặp, hãy thực hiện chế độ sinh hoạt khoa học, hạn chế các yếu tố nguy cơ và kiểm tra sức khỏe định kỳ là vô cùng cần thiết.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ, kiểm soát huyết áp, hàm lượng cholesterol trong máu, hàm lượng đường trong máu, phòng và điều trị các bệnh có nguy có dẫn đến bệnh tim mạch. Thực hiện lối sống lành mạnh, vui vẻ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và phòng bệnh tim mạch tốt hơn.
Nếu thấy một trong những dấu hiệu phổ biến cảnh báo như: Ngáy, ngưng thở, khó thở khi ngủ; Cảm giác nặng trong ngực hoặc tức ngực; Hiện tượng phù, sưng đau chân và bàn chân; Cảm thấy mệt mỏi hoặc kiệt sức; Ho dai dẳng hoặc khò khè; Nhịp tim không đều, loạn nhịp… thì rất có thể là cảnh báo mắc bệnh tim mạch, khi đó cần nhập viện để được khám và điều trị.
